Według aktualnej alokacji środków Polska otrzyma w latach 2014-2021 przeszło 800 mln euro z funduszy norweskich. Jeśli porównamy to z budżetem funduszy europejskich z UE, który dla naszego kraju przewiduje w sumie 82,5 mld euro, dotacje z Norwegii nie wydają się zbyt atrakcyjne. A jednak dość długa ich historia pokazuje, że sfinansowano dzięki nim wiele ciekawych i ambitnych projektów. Nabory wniosków w ramach najnowszej alokacji ruszają właśnie w 2019 roku – to chyba dobra okazja do tego, by przekonać się, czy rzeczywiście warto skorzystać z pomocy Norwegów.
Fundusze norweskie, czyli dokładnie co?
Za potoczną nazwą funduszy stoją dwa instrumenty: Mechanizm Finansowy EOG oraz Norweski Mechanizm Finansowy. Są to programy pomocowe, w ramach których trzy kraje Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), czyli Norwegia, Islandia oraz Liechtenstein przekazują środki finansowe dla wybranych krajów z Unii Europejskiej na działania mające na celu zmniejszanie różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie całego EOG. Warto tu przypomnieć, że kraje EFTA nie należą do Unii Europejskiej, ale wraz z nią tworzą Europejski Obszar Gospodarczy. Wkład finansowy krajów EFTA pozwala im korzystać z rynku wewnętrznego EOG oraz rynku Unii Europejskiej.
Ze względu na główny cel wymienionych wyżej mechanizmów tzw. dotacje norweskie trafiają głównie do biedniejszych krajów Unii Europejskiej. W sumie jest ich 16 i są to przede wszystkim nowi członkowie UE, czyli: Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Węgry, Chorwacja, Słowenia, Rumunia, Bułgaria, Cypr, Malta, ale także Hiszpania, Portugalia oraz Grecja.
Jak wygląda alokacja środków norweskich?
Nasz kraj już po raz trzeci ma okazję korzystać z dotacji w ramach opisanych wyżej Mechanizmów Finansowych. W I edycji trwającej w latach 2004-2009 dostaliśmy ponad 533 mln euro, dzięki którym zrealizowaliśmy około 1400 projektów. II edycja (2009-2014) zapewniła nam przeszło 578 mln euro i możliwość dofinansowania około 1300 przedsięwzięć. Najnowsza odsłona programu pomocowego zaplanowana na lata 2014-2021 to aż 809,3 mln euro.
Alokacja środków norweskich opiera się na podejściu programowym – za każdym razem ustalane są obszary tematyczne, z których każdy otrzymuje konkretny budżet. W większości przypadków każdy z programów zarządzany jest przez polskiego operatora we współpracy z instytucją norweską. W obecnej edycji alokacji funduszy zaplanowano kilkanaście takich programów, z których warto wymienić następujące:
– Rozwój Lokalny
– Edukacja,
– Środowisko,
– Zdrowie,
– Nauka,
– Kultura,
– Innowacyjność.
Warto podkreślić, że właśnie w 2019 roku rozpoczynają się pierwsze nabory wniosków w ramach ww. programów. Same negocjacje w kwestii uruchomienia funduszy dla Polski zakończyły się bowiem dopiero w 2017 roku. Start każdego z programów poprzedzony jest natomiast szczegółowymi uzgodnieniami i zawarciem odrębnych kontraktów. Przykładowo, program „Edukacja” został uruchomiony po podpisaniu umowy dnia 8 marca 2019 roku, natomiast program „Rozwój lokalny” po zawarciu kontraktu 26 marca br. W obu przypadkach sygnatariuszem umów ze strony polskiej był Minister Inwestycji i Rozwoju – to właśnie ten resort zajmuje się koordynacją wdrażania funduszy norweskich w Polsce.
Jak rozdzielane są fundusze norweskie i jak zdobyć granty?
Bezzwrotne dotacje udzielane są na konkretne projekty w trybie konkursowym i mają zazwyczaj formę grantów pokrywających część kosztów inwestycji (należy więc dysponować odpowiednią ilością środków własnych). Konkursy są ogłaszane przez operatorów poszczególnych programów. Wiele z nich wymaga nawiązania współpracy z partnerem zagranicznym (z Norwegii, Islandii lub Liechtensteinu). Wnioski o dotacje rozpatrywane są nawet kilka miesięcy, ponieważ proponowane projekty są oceniane pod wieloma względami przez specjalny Komitet ds. Wyboru Projektów. Szanse na dofinansowanie mają więc te inicjatywy, które w największym stopniu spełniają wytyczne programowe i otrzymają największą liczbę punktów. Więcej na temat można przeczytać na tej stronie: https://subitoadvising.pl/fundusze-norweskie. Znaleźć można tu szczegółowe informacje o poszczególnych programach, a także na temat tego, jakie podmioty mogą ubiegać się o granty (mogą to być zarówno instytucje publiczne, jak i przedsiębiorstwa prywatne).
Dotychczasowe projekty norweskie w Polsce
Liczba projektów zrealizowanych w naszym kraju dzięki środkom norweskim liczona jest już w tysiącach. Oto kilka ciekawych przykładów wykorzystania grantów:
– odnowienie Pałacu na Wodzie w Łazienkach Królewskich w Warszawie,
– zakup nowoczesnej instalacji do odzysku metali z odpadów postrzępiarkowych przez firmę ze Stalowej Woli w
ramach programu związanego z wdrażaniem ekologicznych technologii,
– prace remontowe i konserwatorskie na Zamku w Malborku (m.in. związane z odnowieniem kaplicy zamkowej, która
jako jedyna nie była odnowiona po II Wojnie Światowej),
– dofinansowanie budowy nowych pomieszczeń laboratorium w Poznańskim Szpitalu Klinicznym Przemienienia
Pańskiego w ramach projektu „Wielkopolska Onkologia”,
– zakup sprzętu do mierzenia stężenia zanieczyszczenia powietrza a Małopolsce.
Jak widać, dotacja norweska może być przeznaczona na bardzo różne przedsięwzięcia – wszystko zależy od tematyki programów, które są ustalane dość szczegółowo w ramach każdej edycji.
